Dolina Nidy

Skip to content

O gipsie

«

1

2

3

4

5

6

7

8

9

»

Historia stosowania gipsu

Naturalny gips we wszystkich swych postaciach był stosowany od zarania cywilizacji dzięki dostępności, łatwości obróbki i przetwarzania, niskiej cenie i urodzie.

W sztukach pięknych nie stracił swego znaczenia dotychczas, a wykorzystanie jego najlepszych odmian do celów artystycznych jest jak najbardziej uzasadnione i może rozszerzyć jego zakres dotychczasowego stosowania we współczesnym budownictwie.

Skały o jednorodnej, drobnokrystalicznej, pięknej strukturze stosowano jako dekoracyjny materiał rzeźbiarski i budowlany – kamień licowy, okładziny. Natomiast odmiany bardzo czyste, prześwitujące, jak alabaster i selenit - stosowano jako materiał rzeźbiarski, do wyrobu drobnych przedmiotów dekoracyjnych, a w cienkich płytkach nawet jako zamknięcia okien, jak również do produkcji gipsu rzeźbiarskiego wysokiej jakości.
Najszerzej stosowano gips palony półwodny, jako spoiwo mineralne zarówno w zaprawach budowlanych, wyprawach wewnętrznych, stiukach i sztukateriach oraz jako materiał rzeźbiarski. Pewne zastosowanie znalazł także gips typu jastrychowego (posadzki i płyty dekoracyjne), jak również gips palony, gaszony nadmiarem wody – zaprawy w malarstwie sztalugowym.

NOWA DOLINA NIDY posiada bardzo bogate zasoby naturalnego kamienia gipsowego, który ma wiele zalet oraz walorów i stanowi cenny surowiec do produkcji wspaniałych elementów budowlanych, dla których jest wiele miejsca i uzasadnienia ekonomicznego do zastosowań we współczesnej architekturze wnętrz mieszkalnych, biurowych i użyteczności publicznej.

Historyczne zastosowania naturalnego gipsu w budownictwie.
Historyczne zastosowania naturalnego gipsu w architekturze i sztuce.
Teraźniejsze zastosowanie spoiw i wyrobów gipsowych we współczesnym budownictwie

1. Historyczne zastosowania naturalnego gipsu w architekturze i sztuce.

Prowadzone badania archeologiczne wykazały, że najstarsze zastosowania naturalnego gipsu były około 9 000 r. p.n.e. w Anatolii (dzisiejsza Turcja). W Egipcie dynastycznym notujemy najstarsze zastosowania gipsu palonego w latach 5 000 - 3 400 p.n.e. Stosowano go obok mułu nilowego, jako zaprawa w czasie budowy Sfinksów oraz wyprawa ścian i posadzek w grobowcach (Tutenhamona). W zaprawach egipskich gips był słabo i nierównomiernie wyprażony, prawdopodobnie w piecach garncarskich, albo w najprostszych ogniskach, często z domieszkami kalcytu i piasku, ze względu na zanieczyszczenia surowca. W Mezopotamii, Babilonie, Asyrii - naturalny kamień gipsowy stosowano jako materiał budowlany oraz jako wyprawy wewnętrzne i zewnętrzne. W Grecji - Mykeny (Kreta) pałac Knossosa (2 000-1 400 p.n.e.) - kamień gipsowy stosowano jako wykładzinę posadzek i licowanie ścian. W owym czasie nie stosowano jeszcze zapraw gipsowych. W starożytnej Grecji i Rzymie w III wieku p.n.e. stosowano gipsowe wyprawy wewnętrzne - często dekorowane, oraz rzeźby i stiuki. W Azji Środkowej palony gips, z naturalnymi domieszkami gliny i związków żelaza tzw. rancz - stosowano do wypraw wewnętrznych i zewnętrznych, dekoracji rzeźbionych (stosowany jest przez wiele firm do czasów współczesnych). W Europie ponowne odkrycie palonego gipsu, po kilku wiekach zastoju następuje w IV – VI wieku.

Romanizm (X-XII wiek): stosowano zaprawy gipsowe czyste i mieszane z wapnem i domieszkami piasku, pyłu ceglanego – ponad połowa budowli Paryża z tego okresu ma zaprawy gipsowe, w Krakowie na Wawelu - kościółek Najświętszej Marii Panny.
Gotyk (XII-XIV wiek): Niemcy (zaprawy, wyprawy i posadzki), Włochy (gładzie na kamiennych ścianach, podłoża pod freski), Anglia (wyprawy ścian, dekoracje gipsowe - Windsor).Gips typu jastrychowego stosowano do posadzek i płyt dekoracyjnych (w Polsce kolegiata w Wiślicy, katedra w Gnieźnie).
Renesans (XV wiek): wyprawy stiukowe polerowane, sztukaterie rzeźbiarskie, zaprawy w malarstwie sztalugowym (Włochy, Hiszpania).
Barok (XVII wiek) do czasów współczesnych: dekoracje stiukowe, materiał rzeźbiarski, masowa produkcja elementów dekoracyjnych, wyprawy wewnętrzne.

2. Historyczne zastosowania naturalnego gipsu w architekturze i sztuce.

Zdobienie ścian budynków pochodzi z czasów starożytnych, kiedy to w Mezopotamii w świeżą wyprawę ściany wgniatano kawałki minerału tworzące ornament geometryczny (romby, spirale itp.). Podobnie w starożytnym Egipcie lub Grecji. Stosowano do tego celu płytki lub paski różnych kolorowych kamieni. Używanie kolorowych ornamentów towarzyszy technice tynkarskiej i sztukatorskiej od tysięcy lat. Miało ono na celu ożywienie tynku ściany i podkreślenie niektórych elementów podziału architektonicznego, pasami zdobniczymi lub punktowymi akcentami np. rozety, kartusze. Termin ornament pochodzi z łacińskiego wyrazu ornare, co znaczy wyposażyć, przyozdobić. Odnosi się on do pojedynczych form zdobniczych lub ich zespołów powstających na zasadzie powtarzalności motywu zdobniczego. Wszystkie ornamenty są budowane zazwyczaj wg pewnych prawidłowości uwzględniających trzy główne czynniki tj. kontrast, rytm i dynamikę. Każda epoka architektoniczna charakteryzuje się określonymi motywami, chociaż często zauważa się powrót do sztuki zdobniczej greckiej, Bliskiego Wschodu i Egiptu.
W ornamentyce rzymskiej najczęściej spotyka się motyw liści akantu, liści dębu, bluszczu, szyszki pinii. Często występują też sfinksy, amorki itp.

3. Teraźniejsze zastosowanie spoiw i wyrobów gipsowych we współczesnym budownictwie

Obecnie spoiwa i wyroby gipsowe znajdują bardzo szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach gospodarki światowej. Szczególnie przydatne i cenione są naturalne spoiwa gipsowe w budownictwie, ceramice, odlewnictwie, chemii i medycynie.
Produkty gipsowe są doskonałym materiałem do prac wykończeniowych ze względu na wiele wspaniałych walorów takich jak: czystość ekologiczna, dobra izolacyjność cieplna i dźwiękochłonna, ognioochronność, pozytywne oddziaływanie zdrowotne - stwarzają przyjazny mikroklimat w pomieszczeniach, szybkosprawność i uniwersalne zastosowanie szczególnie w budownictwie mieszkaniowym i biurowym.
W budownictwie krajowym dopiero w ostatniej dekadzie, nastąpiło wyraźne ożywienie w zastosowaniu wyrobów gipsowych. Można zaobserwować nawet znaczną dynamikę przy ciągle nie najlepszej koniunkturze na rynku budowlanym. Pomimo intensywnego nadrabiania zaległości nadal jesteśmy daleko w tzw. wskaźniku zużycia gipsu, liczonym na jednego mieszkańca, w porównaniu do krajów, które od dawna doceniły walory wyrobów gipsowych tj. USA, Kanada, Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania. W krajach tych obserwuje się stale wzrastające zainteresowanie gipsem dla budownictwa przede wszystkim ze względu na jego walory zdrowotne, estetyczne, a także ze względu na własności termoizolacyjne i małą energochłonność produkcji w stosunku do innych materiałów wiążących.
Ogólnie w budownictwie światowym ukształtował się jeden dominujący strategicznie kierunek stosowania wyrobów gipsowych tj. stosowanie wyrobów gipsowych, jako materiałów wykończeniowych do prac wewnątrz pomieszczeń.
Natomiast główne kierunki bezpośredniego zastosowania w budownictwie kształtują się następująco:

podział wewnętrzny pomieszczeń - ścianki działowe,
suche lub mokre tynki gipsowe wewnętrzne,
sztablatury, gładzie gipsowe,
lekkie sufity podwieszane,
elementy dekoracyjne i sztukateryjne,
podkłady podłogowe (suche jastrychy),
stropy, pustaki gipsowe (kierunek marginalny).

Obok zastosowań w budownictwie, gips - w postaci nieprzetworzonej, stosowany jest szeroko w produkcji cementu, jako regulator czasu wiązania oraz w postaci wysoko przetworzonej - w ceramice, odlewnictwie, górnictwie, medycynie i innych dziedzinach.
W Polsce profil produkcji i zastosowań gipsu oraz wyrobów gipsowych jest zbliżony do profilu produkcji krajów o długoletnich tradycjach.
Pojawiające się odnośniki w formie nowych okien :

Stiuki gipsowe

Są to szlachetne wyprawy o bardzo drobnoziarnistej strukturze, mające po całkowitym stwardnieniu i odpowiedniej obróbce, twardą, gładką i lśniącą powierzchnię naśladującą polerowany naturalny kamień. Najczęściej imitowane są faktury marmuru, dlatego też stiuki często bywają nazywane sztucznym marmurem.
Stiuki wykonywano już w starożytności. Architekt rzymski Witruwiusz żyjący w I w. p.n.e. w swoim słynnym dziele pt. „O architekturze ksiąg dziesięć”, opisał sposób wykonania stiuku z zaprawy wapiennej z proszkiem marmurowym. Zaprawę tę nakładano w trzech warstwach na podkład z trójwarstwowego tynku wapiennego, z zagęszczeniem zaprawy stiukowej przez ubijanie pałkami, wygładzanie i polerowanie powierzchni. W okresie baroku stosowanie stiuków stało się bardzo popularne ze względu na to, że umożliwiły one realizację bogatych form zdobniczych, których wykonanie w kamieniu byłoby wręcz niemożliwe lub podciągałoby za sobą ogromne koszty.
Obecnie rozróżnia się w praktyce dwa zasadnicze rodzaje stiuków:

stiuk wapienny lustrzany, zwany po polsku stucco – (lustro),
stiuk gipsowy.

Ten pierwszy wykonywany jest na bazie wapna i można go zastosować na elewacji budynku. Natomiast stiuk gipsowy wykonuje się z modyfikowanego gipsu alabastrowego, albo gipsu podwójnie wypalanego tzw. gipsu ałunowego, zwanego też gipsem marmurowym o wysokiej twardości i wytrzymałości oraz naturalnych pigmentów barwiących.

Sztukateria gipsowa

Są to dekoracyjne elementy budowlane rzeźbione lub odlewane zazwyczaj z gipsu modelowego, a po wysuszeniu mocowano je do ścian lub sufitów, według wykonanych projektów architektonicznych określonych pomieszczeń.
Sztukateria zdobiła wnętrza mieszkań i pałaców zamożnych ludzi już w starożytności. W wiekach późniejszych wielokrotnie wracała do łask, szczególnie chętnie stosowana była w architekturze wnętrz krajów śródziemnomorskich, skąd przenikała na północ i wschód Europy. W wielu podziwianych dziś zabytkach, stanowi ona trwałe elementy decydujące o stylu i charakterze obiektu. Gipsowe profile, narożniki, rozety ozdobne, kolumny, łuki, wielopoziomowe sufity, oraz wiele innych zestawów dekoracyjnych - to szeroka gama stylowa ponadczasowych form, które w harmonijny sposób wykończają każde wnętrze. Nadają one pomieszczeniom estetyczny i reprezentacyjny wygląd.
Sztukateria gipsowa znajduje zastosowanie tylko wewnątrz budynków, chociaż spotyka się obecnie też elementy ozdobne wykonane z polistyrenu ekstrudowanego lub specjalnych mieszanek wodoodpornych do zastosowań na ścianach zewnętrznych - gzymsy.

Sztablatura gipsowa

We współczesnym budownictwie, gdzie aranżacje pomieszczeń są ważnym elementem reprezentacyjnym i marketingowym powraca się coraz częściej do wykonywania sztablatury. W uproszczeniu jest to praktycznie gładź gipsowa bardzo wysokiej jakości. Sztablaturę wykonuje się wewnątrz suchych pomieszczeń z gipsu modelowego, poprzez równomierne nałożenie pacą stalową zaprawy z gipsu modelowego i mleczka wapiennego, w warstwie do ok. 2 mm, na odpowiednio przygotowany podkład powierzchni. Następnie staranne wyrównanie i zagładzenie powierzchni i dalej scyklinowanie oraz zacieranie pacą, aż do uzyskania powierzchni bardzo równej, szczelnej bez porów. Dobrze wykonana sztablatura jest bardzo gładka z widocznym połyskiem. Wymagania jakościowe dla sztablatury są takie, jak dla zwykłych tynków doborowych IV kategorii.